Poznań jako „miasto grzechu”…
Kolejny wykład w dniu 30.11.2023r. dotyczył badania miast w kontekście „miasto grzechu” w świetle rankingu „Gazety Wyborczej” i gwary poznańskiej
Wykład przeprowadziły prof. dr hab. Anna Piotrowicz-Krenc i prof. dr hab. Małgorzata Witaszek-Samborska, miłośniczki gwary poznańskiej.
W cyklu reporterskim uwzględniono następujące miasta: Białystok, Częstochowę, Gdańsk, Gorzów Wlkp., Katowice, Kielce, Kraków, Lublin, Łódź, Olsztyn, Opole, Płock, Poznań, Radom, Rzeszów, Szczecin, Toruń, Warszawę, Wrocław i Zieloną Górę. Dane do rankingu zasięgnięto z różnych źródeł: GUS, Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego, Komendy Głównej Policji, Ministerstwa Finansów, firmy Samar, serwisów internetowych. W badaniu kierowano się znanymi wszystkim grzechami z Biblii.
Pole PYCHA – zarozumiałość i arogancja, poczucie wyższości, przekonanie o samowystarczalności, ignorowanie potrzeb innych ludzi czy społeczności. „Sam wiem wszystko najlepiej”.
Poznaniacy wg tego nietypowego rankingu nie są szczególnie chciwi (pomimo takiej obiegowej opinii) oraz nie mają skłonności do hazardu. Ale za to lubią otaczać się luksusem i grzeszą pychą. W Poznaniu jest 814 „przybytków próżności”, co daje II. miejsce w Polsce. Na 1 samochód przypada na 1 km2, bardziej „grzeszy” tylko Warszawa.
Poniżej podana jest gwara poznańska związana z „grzesznością”. Jest tego niezliczona ilość, więc podano poniżej tylko część z bogactwa językowego.
Pole „PYCHA” (49 jednostek)
- W podpolu: Przesadna elegancja.
Nazwy czynności z tym związanych w gwarze poznańskiej:
– wyelegantować się, odpicować się, odsztachnąć się, wyćwierzać się …
Nazwy cech:
– odkuty, odpicowany, odstrzelony jak do ośpic, odsztyftowany …
Określenia kobiet:
– pinda, pinda-rynda …
- W podpolu: Wywyższanie się nad innych.
Nazwy czynności:
– mądrować się, przesmradzać, stalować się, stroić muki, wlewać sobie, zadzierać klukę …
Określenie mężczyzny:
– kunda, pamper, szpenio, szpeniol …
Pole CHCIWOŚĆ (49 jednostek) – Przestępstwa finansowe i gospodarcze, hazard, skąpstwo.
Określenia w gwarze poznańskiej:
– chapliwy, szparować, szporać, hamstrować, sorgować, wymarać, żeżreć kogoś z girami …
Nazwy związane z przestępstwami:
– bomnąć, erbnąć, głabnąć, zacharapcić, wycyckać, szacher macher ….
Pole NIECZYSTOŚĆ (26 jednostek)
Podpole: Cudzołóstwa, rozpusta i lubieżność.
– 20 rozwodów na 10.000 mieszkańców. Poznaniacy rozwodzą się rzadko.
– Agencji towarzyskich – 15. W tej kategorii 2. miejsce.
Nazwy kobiet: blerwa, glaja, krukiewa, obyczajówka, pufmuter, wiaruśnica …
Nazwy mężczyzn: glajdus, pociacher, wiaruśnik …
Pole ZAZDROŚĆ (16 leksemów)
Nazwy: zawiścić, obcinać, podeżgnąć, kletuśnica, pierduśnica, perduśnik …
Pole ŁAKOMSTWO (72)
- Podpole: Pijaństwo (46): 3,67 l alkoholu rocznie na statystycznego Poznaniaka.
Nazwy: ekspeler, kornus, krwawa łza, szpryt, berbela, berbelucha, brynda, śmierdzielucha …
Miary alkoholu: bombka, pół loli, pół miecha …
Nazwy cech: nabąbany, stetrany, zdyndany …
Nazwy czynności: ciągnąc okowitę, dać sobie w gnyk, dać sobie w tytę, gruchnąć sobie …
- Podpole Obżarstwo (26)
Nazwy osób: chabas, grubacha, klofta, telbuch, żdżarty gatunek …
Nazwy cech: nabąbnay, obuchany, żdżarty …
Pole GNIEW (159 leksemów)
Czasowniki i zwroty ogólne: borchać się, mieć rachę na kogoś, wyłazić z papci, nabąbać się …
Znaczenie „bić, uderzyć”: brać się za chachły, gruchnąć kogoś w glacę, spuścić komuś łynt, dostać smary, dostać w klukę …
Przemoc słowna: jadaczkować, drzeć kalafę, rypnąć komuś, pojapać się …
Znaczenie „odczep się”: idź do boru, idź w pyry łynty gryźć …
Pole LENISTWO (44 leksemy)
Nazwy: babok, grula, manygować, nygusiaty …
Pole ZANIEDBANIE, niechlujstwo: fleja, glajda, ślumpa, nadrach, szuszwol …
Wszyscy spotkaliśmy się z gwarą poznańską i wiele przytoczonych tu określeń jest nam znanych! Mam nadzieję, że wywołały uśmiech! Dziękujemy za przypomnienie! Gwara to nasze dziedzictwo.
Ostateczny ranking Poznania jako „miasta grzechu” można zobaczyć na zdjęciach.
